Rozwój chwytu to kluczowy etap w życiu każdego niemowlęcia, pozwalający na coraz bardziej precyzyjne manipulowanie przedmiotami i eksplorowanie otoczenia. Od odruchowego zamykania dłoni w pierwszych tygodniach życia, aż po precyzyjny chwyt pęsetowy w okolicach pierwszych urodzin, dziecko przechodzi przez szereg etapów, które kształtują jego zdolności manualne. W artykule znajdziesz nie tylko szczegółowy opis tych etapów, ale także praktyczne wskazówki dotyczące stymulacji rozwoju chwytania i koordynacji wzrokowo-ruchowej, które można wykorzystać w codziennej zabawie. Dowiedz się, jak wspierać swojego malucha w odkrywaniu świata za pomocą rąk!

Etapy rozwoju chwytu u niemowląt

1. Chwyt odruchowy, zamykanie dłoni na przedmiocie, odruch ten zanika około 2-4 m. ż.

2. W wieku 4- 5 miesięcy niemowlęta zbliżają obie ręce do pokazanego przedmiotu, usiłując go chwycić, jednocześnie szybko puszczają przedmiot.

3. Dziecko 4- 5 miesięczne chwyta przedmioty od strony dłoniowej chwytem dłoniowo-łokciowym (przedmiot znajduje się u nasady małego palca).

4. Dziecko 5-6 miesięczne chwyta przedmioty palcami i dłonią, jednak nie używa jeszcze kciuka. Jest to chwyt dłoniowy pierwotny. Przedmiot znajduje się na środku dłoni od wewnętrznej strony.

5. Następnie rozwija się chwyt dłoniowo-promieniowy. Dziecko chwyta przedmiot promieniową stroną dłoni (od strony kciuka) i przyciska go do siebie.

6. W wieku 7-8 miesięcy dziecko zaczyna posługiwać się również kciukiem, jednak nie potrafi jeszcze przeciwstawić kciuka pozostałym palcom. Do trzymania przedmiotów używa chwytu nożycowego.

7. Od 9 miesiąca życia zaczyna rozwijać się chwyt promieniowo-palcowy, w którym kciuk jest przeciwstawiony pozostałym palcom. Zmiana ta umożliwia wykonywanie precyzyjniejszych ruchów.

8. Około 10 miesiąca życia dziecko opanowuje chwyt opuszkowy, zwany również chwytem pęsetowym.

9. Około 12 miesiąca życia kształtuje się doskonały chwyt pęsetowy. U prawidłowo rozwijającego się dziecka w 13.m.ż. zdolność chwytania i manipulacja przedmiotami są w dużym stopniu ukształtowane. Starsze dzieci zaczynają używać różnych przedmioty do zabawy, która coraz bardziej ukierunkowana jest na konkretny cel.

Jak stymulować otwieranie dłoni i chwytanie przedmiotów?

Przykładem stymulowania otwierania dłoni u niemowlaka może być pogłaskanie zewnętrznej krawędzi zamkniętej dłoni od małego palca do nadgarstka. Uwaga: u dzieci ze spastycznością kończyny górnej takie głaskanie może prowadzić do zwiększenia napięcia i większego ściśnięcia dłoni, dlatego nie należy stosować tej metody w takich przypadkach.

Jeśli dziecko potrafi otworzyć dłoń, ale ma trudności z chwytaniem przedmiotów, tę umiejętność można rozwijać, wkładając przedmiot do dłoni i zginając palce wokół niego. Następnie, powoli puszczając palce, należy przycisnąć przedmiot do dłoni i przesuwać go delikatnie wzdłuż palców. Ważne jest, aby ćwiczenie było wykonywane na obu rączkach.

Rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej

Kiedy dziecko opanuje trzymanie przedmiotów w dłoni, warto wprowadzać zabawy rozwijające koordynację wzrokowo-ruchową. Można zacząć od dotykania palców dziecka zabawką, najpierw jej zewnętrzną stroną, aby stymulować zmysł dotyku, a następnie podawać zabawkę do chwycenia. Przedmioty i zabawki powinny znajdować się w zasięgu wzroku oraz rąk malucha.

Proste zabawy, takie jak wrzucanie i wyciąganie małych przedmiotów z pojemnika, to świetny sposób na ćwiczenie tej koordynacji. Kolejnym etapem mogą być aktywności polegające na przesuwaniu koralików wzdłuż wygiętego pręta lub wkładaniu klocków o różnych kształtach do odpowiednich otworów. Bardziej zaawansowane zabawki, takie jak „przeplatanki”, rozwijają ruchy precyzyjne i przygotowują dziecko do nauki wiązania.

Pamiętajmy: ćwiczymy bawiąc się, nie wyręczając dziecka. Jeśli dziecko ma różną sprawność kończyn, najpierw należy ćwiczyć sprawniejszą rękę, a dopiero potem słabszą. W przypadkach, gdy kończyna dominująca jest słabsza, dziecko może mieć trudności z jej wyborem – tu również kluczowa jest cierpliwość i odpowiednia zabawa.

Otoczenie dziecka powinno być tak zorganizowane, aby miało ono możliwość swobodnego poruszania się, dotykania i chwytania przedmiotów, co wspiera naturalny rozwój jego umiejętności manualnych.