Rozwój mózgu u dzieci – dlaczego dzieciństwo jest tak ważne?

Dziecko rodzi się z około 80 miliardami neuronów. Są to prawie wszystkie neurony, jakie kiedykolwiek będzie posiadał dorosły człowiek. Chociaż noworodek ma mniej więcej tyle samo neuronów co dorosły, jego mózg posiada jedynie 25% objętości jego mózgu.
Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ neurony w mózgu osoby dorosłej funkcjonują szybciej i sprawniej, posiadając około 10 razy więcej połączeń, zwanych synapsami.
Ta sieć połączeń synaptycznych (i ich rozwój) ostatecznie określi sposób myślenia i działania dziecka w latach późniejszych.

Przycinanie Synaptyczne

   Sieć synaps buduje się bardzo szybko w ciągu pierwszego roku życia dziecka i wzrasta stale w okresie niemowlęcym.

Tzw. doświadczenie życiowe (doświadczenie na różnych płaszczyznach, zdobywane na przestrzeni lat, pierwszych i następnych) aktywuje niektóre neurony, tworzy między nimi nowe i wzmacniając istniejące połączenia. Niewykorzystane połączenia zostaną ostatecznie wyeliminowane. Proces ten nazywamy przycinaniem synaptycznym.

Budowanie masywnych połączeń, tworzenie i wzmacnianie ich poprzez doświadczenia życiowe i przycinanie nieużywanych jest niezwykłą cechą ludzkiego mózgu.
Ta plastyczność pozwala niemowlętom na elastyczne dostosowywanie się do każdego środowiska, w którym dane jest im przyjść na świat.

Wczesne Lata – wykorzystaj je mądrze.

   Korzyści z tworzenia się mózgu w ten sposób są ogromne, podobnie jak koszty i ryzyko.
Po pierwsze, dzieci wymagają tzw. doświadczeń życiowych, zanim będą mogły być w pełni niezależne. Po drugie, to, co rodzice robią lub czego nie robią w latach, gdy mózg ich dziecka się formuje, może mieć głęboki wpływ na jego życie.

Oto prosty przykład przycinania synaptycznego. Powiedzmy, że rodzic konsekwentnie wykazuje miłość i troskę o malucha. Wówczas powiązania „odpowiedzialne za miłość i opiekę” będą się z czasem rozwijały i wzmacniały. Jednak jeśli rodzic jest dla dziecka surowy i np. stosuje system kar, wówczas „więzi karne i surowe” będą silniejsze. A ponieważ brakuje doświadczenia miłości i opieki, odpowiadające im komórki mózgowe ostatecznie zostaną usunięte z sieci mózgowej dziecka. W rezultacie dziecko dorasta bez zrozumienia miłości i troski, które są niezbędne do tworzenia zdrowych relacji w jego przyszłym życiu.

Wczesne życie to okres wyjątkowej wrażliwości, podczas którego doświadczenie przynosi trwałe efekty.

Mimo iż ta właściwość mózgu oparta na doświadczeniu jest obecna przez całe życie, mózg jest znacznie bardziej plastyczny w okresie wczesnego dojrzewania.

W przypadku dzieci pozbawionych podstawowej opieki społecznej i emocjonalnej sprawy mogą przybrać niekorzystny obrót. Dlatego tak ważne jest zdrowe wychowanie w duchu Rodzicielstwa Bliskości.

Okresy Krytyczne

   We wczesnych latach życia dziecka, istnieją pewne przedziały czasowe, w których różne obszary mózgu stają się stosunkowo bardziej wrażliwe na doświadczenia życiowe i jego kształtowanie.

Te okresy nazywane są okresami krytycznymi (inna nazwa to: wrażliwe lub sensytywne).

W krytycznym okresie połączenia synaptyczne w odpowiednich obszarach mózgu są bardziej plastyczne. Połączenia są tworzone lub wzmacniane, biorąc pod uwagę odpowiednie doświadczenia. Po upływie krytycznego okresu synapsy stabilizują się i ich ‘plastyczność’ maleje.

Dla przykładu małe dziecko ucząc się we wczesnym okresie nowego języka, ma większą szansę osiągać biegłość w porozumiewaniu się nim, niż w okresie dojrzewania. 

“Przykładowe okresy wrażliwe to:
Od urodzenia do około 2,5 r.ż. – dla nabywania umiejętności poruszania się.
Od 2,5 do 4,5 r.ż. (okresowo) – dla ćwiczenia biegania, balansowania, wspinaczki i ciągłego powtarzanie podobnych aktywności.
Zwykle między 1,5 a 4 r.ż. – dla wyrażania potrzeby operowania małymi przedmiotami.
Między 4 a 5,5 r.ż. – dla wykazywania zainteresowania nauką liczb.
Od ok. 7 mies. do 3 r.ż. – dla rozpoczęcia nauki mowy.
Od 3,5 do 4,5 r.ż. – dla rozpoczęcia nauki pisania.
Od 4,5 do 5,5 r.ż. – dla rozpoczęcia nauki czytania.
W okresach krytycznych dziecko uczy się przez aktywność szybko, produktywnie i z niezwykłą lekkością. Okno nieopisanych możliwości jest jednak otwarte tylko przez określony czas. Jeśli nie zostanie w porę zauważone i dobrze zagospodarowane przez dorosłych, którzy współtworzą dziecięcą rzeczywistość, bezpowrotnie się zamyka. Dziecko traci wówczas możliwość nabycia pierwszych umiejętności w danym zakresie. Oczywiście nie oznacza to, że nigdy już ich nie zdobędzie. Nauka będzie wymagała jednak od niego więcej zaangażowania, czasu i wysiłku, ponieważ nie będzie wynikała z naturalnych potrzeb i spontaniczności dziecka.”
ŹRÓDŁO

Krytyczny okres to kolejny powód, dla którego doświadczenia nabywane przez dziecko w okresie wczesnego życia są tak ważne.

Natura A Wychowanie
Czyli dlaczego bliźniaki jednojajowe nie są takie same?

   Oprócz wpływu na kształtowanie się sieci komórek mózgowych, doświadczenia kształtujące dziecko we wczesnej fazie życia mają jeszcze jeden, według mnie niezwykle znaczący i ciekawy wpływ na jego życie.

Epigenetyka.
“Epigenomem określa się zestaw modyfikacji DNA i białek histonowych, które regulują strukturę chromatyny, a przez to kontrolują ekspresję genów, replikację i naprawę DNA oraz inne funkcje komórkowe. Epigenom może sterować potencjałem genomu, określać, które geny będą aktywne, programować funkcje komórek, rozwój. Różnice epigenetyczne mogą tłumaczyć różnice między fenotypami bliźniąt jednojajowych mimo takiego samego genomu. Rozbieżności te są większe, jeśli bliźnięta były wychowywane w różnych środowiskach.” (!)
ŹRÓDŁO

Chociaż kod DNA bliźniąt jest identyczny, ich markery epigenetyczne różnią się, ponieważ od chwili narodzin, dzieci rozwijają się, uczą, zdobywają doświadczenie i wchodzą w interakcję ze środowiskiem w różny sposób.
Właśnie dlatego, z pozoru identyczne bliźniaki nie są kopiami idealnymi, mimo iż ich genom jest taki sam.

Co ważniejsze, te zmiany epigenetyczne mogą być trwałe i przekazywane z pokolenia na pokolenie.

W odwiecznej debacie o naturze i wychowaniu epigenetyka oferuje zaskakujący punkt środkowy.

Geny są bardzo ważne, ale czynniki środowiskowe również mają wpływ na człowieka i jego ukształtowanie.

Kiedy Płód Rozwija Mózg?

   W okresie embrionalnym płodu, produkcja neuronów rozpoczyna się już w 3 tygodniu od zapłodnienia.
W momencie tworzenia się neuronów migrują one do różnych obszarów mózgu, tworząc podstawowe struktury mózgu, centralny układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy.

Pierwsze tygodnie życia płodu to okres szybkiego wzrostu mózgu w celu stworzenia struktur korowych i podkorowych.

Kiedy Mózg Przestaje Się Rozwijać

   Uśredniając, można stwierdzić, że mózg osiąga pełnię rozwoju w wieku 25 lat. Chociaż trajektoria wzrostu mózgu u różnych osób może się nieznacznie różnić, jego rozwój u większości ludzi kończy się w wieku około 20 lat.
Nie oznacza to jednak, że mózg przestaje się zmieniać.

Wzajemne połączenia w naszych mózgach zmieniają się przez całe życie, ale wraz z wiekiem robią to znacznie wolniej.

– PODSUMOWANIE –

Znaczenie Rozwoju Mózgu We Wczesnym Dzieciństwie

   Neuroplastyczność i epigeneza to dwa główne kamienie węgielne w zrozumieniu rozwoju mózgu dziecka.

Chociaż nie mamy możliwości być idealnymi, książkowymi rodzicami (spójrzmy prawdzie w oczy-kto ma?), stosowanie zasad promowanych w filozofii wychowywania dzieci zwanej Rodzicielstwem Bliskości, może uczynić dziecku bardzo dużo dobrego.
Filozofia ta charakteryzuje się ośmioma zasadami, które ją definiują i pomagają stworzyć niesamowitą i bezpieczną więź emocjonalną dziecka z rodzicem:

1. Przygotuj się do ciąży, porodu i rodzicielstwa.
2. Karm z miłością i szacunkiem.
3. Reaguj z wrażliwością.
4. Zapewnij odżywczy dotyk.
5. Zapewnij bezpieczny sen, pod względem fizycznym i emocjonalnym.
6. Zapewnij stałą, pełną miłości opiekę.
7. Praktykuj pozytywną dyscyplinę.
8. Dąż do równowagi w życiu osobistym i rodzinnym.

Odpowiedzią na przynajmniej cztery z tych punktów jest masaż dziecka, zwany Masażem Shantala (punkt 3, 4, 5, 6). Informacje o nim, które staram się Państwu przekazać poprzez moje artykuły zamieszczane na blogu, to nie są rzeczy wymyślone na potrzeby promocji tej metody. Jest zgoła przeciwnie.
Pozytywny wpływ dotyku znany jest od stuleci. Masaż dzieci, z którego wywodzi się m.in. Masaż Shantala jest o wiele starszy niż zasady i filozofia stworzona i opisana przez Williama Searsa, zwanego ojcem Rodzicielstwa Blisokości.
Stosowanie dotyku przepełnionego miłością (przytulanie, masaż, uściski) w wychowaniu dziecka powinno być podstawą, która ma mocne, naukowe fundamenty. Pomijając naukę i teorię, gdzie powiedzieć można dużo, proponuję zacząć masować swoje dziecko i obserwować zmiany. Obiecuję każdemu, że będą odczuwalne już po pierwszych tygodniach.
Nauce i teorii pozostawmy niesamowity wpływ, jaki daje masaż na dalsze życie. Nie widzimy tego od razu, ale gwarantują one, że taki wpływ istnieje i jest znaczący.

[mc4wp_form id=”439″]